Jak przygotować budżet, jeśli zarząd rozlicza poprzez wskaźniki

Budżet to wyrażony w liczbach plan na pewien okres. To liczbowe przedstawienie planu narzuca pewnego rodzaju porządek, umożliwiając zorientowanie się gdzie i jakie koszty będą ponoszone oraz jakie przychody będą uzyskiwane oraz kiedy i jakie środki pieniężne będą wydatkowane. Budżet łączy funkcje planowania i kontroli.

Wskaźniki ustalane są w fazie tworzenia budżetu. Ma to za zadanie przygotowanie budżetu oraz jego zatwierdzenie zgodnie z celami firmy. Polega ona na określeniu zadań w tym wyrażonych właśnie we wskaźnikach dla poszczególnych ośrodków odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Następnie zostają określone środki finansowe oraz planowane koszty i wydatki. Punktem wyjścia, tak jak przy tradycyjnych budżetach, jest długookresowy plan. Przygotowanie budżetu obejmuje szereg etapów, składających się na procedurę sporządzania oraz proces kalkulacji.

Przy budżetowaniu w oparciu o wskaźniki wykorzystuje się Model Du Ponta, który bazuje na wybranych pozycjach bilansu oraz rachunku zysków i strat oraz pokazuje zależności przyczynowo-skutkowe, jakie zachodzą pomiędzy najbardziej ogólnymi (syntetycznymi) wskaźnikami, takimi jak ROE czy ROA, i wskaźnikami występującymi na niższych poziomach piramidy.

Piramida Du Ponta może służyć zarówno jako narzędzie diagnostyczne, gdy chodzi o przeszłość, jak i jako narzędzie planistyczne, w odniesieniu do przyszłości. Proces analizy czy symulacji można przeprowadzać „oddolnie” lub „odgórnie”.

Właścicieli interesuje rentowność kapitału własnego. Daje ona podstawę do oczekiwania wzrostu firmy w przyszłości. Rentowność kapitału własnego powinna być na poziomie nie niższym niż średnia branży. Aby jednak osiągnąć zakładany poziom trzeba wiedzieć, że stopa zwrotu z kapitału własnego ROE równa się iloczynowi rentowności aktywów ROA i tzw. mnożnika kapitału własnego. Mnożnik określa strukturę zaangażowanych w firmie kapitałów i jest miernikiem wielkości dźwigni finansowej. Mnożnik TA/E to aktywa ogółem/kapitał własny. Pokazuje on, ile razy majątek firmy jest większy od kapitału własnego oraz w jakim stopniu majątek przedsiębiorstwa jest finansowany z kapitału własnego. Zgodnie z tą definicją w przykładzie wskaźnik TA/E został obliczony za pomocą następującej formuły:

TA/E = 1 / (1 - WZA)

Wzrost rentowności kapitału własnego ROE można uzyskać poprzez zmianę struktury finansowania, tzn. zwiększając udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku, co określane jest mianem tzw. dźwigni finansowej (ang. financial leverage). Wielkość dźwigni finansowej można zapisać jako różnicę rentowności kapitałów własnych ROE i rentowności majątku ROA.

Wyższy poziom mnożnika oznacza zwiększenie udziału kapitału obcego w ogólnej strukturze kapitału, co z kolei pociąga za sobą wzrost ryzyka finansowego przedsiębiorstwa. Wartość mnożnika kapitału może zawierać się w przedziale od jeden do plus nieskończoności.