Spółka akcyjna jako podmiot zaufania publicznego - emisja akcji

Kapitał ten jest gwarancją stabilnego funkcjonowania przedsiębiorstwa, zatem jest szczególnie chroniony przez prawo. Kodeks spółek handlowych określa jego minimalną wysokość na 100 000 zł. Co więcej, kapitał ten musi być stały oraz nienaruszalny. Gwarancją tego są odpowiednie przepisy k.s.h., a w szczególności art. 304 mówiący o obligatoryjnym zapisie dotyczącym kapitału podstawowego i jego wysokości, jaki musi być zawarty w statucie SA². Kapitał ten musi być z góry określony jeszcze przed rejestracją przedsiębiorstwa w KRS. Co więcej, kapitał ten musi rzeczywiście istnieć w czasie funkcjonowania spółki, a zmniejszenie jego wysokości o jedną trzecią zdefiniowanej kwoty stawia pod znakiem zapytania jej byt. Jednocześnie jego zmniejszenie poniżej obligatoryjnej kwoty 100 tys. zł jest również niedopuszczalne³.

Kapitał spółki

Wymagania co do kapitału podstawowego i jego wysokości zmieniają się w przypadku banków działających na zasadach spółki akcyjnej – tu wymagany kapitał zakładowy wynosi równowartość 5 mln euro. Warunki te, zarówno w odniesieniu do banków, jak i firm innego typu, mają stanowić niejako gwarancję i świadectwo wiarygodności przedsiębiorstwa w obrocie publicznym⁴.

Takie drastyczne zapisy dotyczące wysokości kapitału zakładowego mają swoje uzasadnienie w charakterze spółki akcyjnej. Należy bowiem zwrócić uwagę, że stałość kapitału podstawowego ma kluczowe znaczenie z uwagi na fakt zmienności składu osobowego akcjonariuszy. Wynika to bezpośrednio z definicji spółki akcyjnej mówiącej, że udział w niej każdego akcjonariusza wyrażony w dokumencie zwanym akcją odzwierciedla zawsze tę samą część kapitału podstawowego spółki, to znaczy część określoną w nominale akcji, bez względu na to, kto będzie w danym momencie akcjonariuszem spółki⁵. Kluczowe znaczenie w spółce mają akcje, czyli udziały w spółce, o równej wartości nominalnej (minimalna wysokość 1 grosza), tworzące łącznie kapitał zakładowy⁶.

Spółka akcyjna ma także osobowość prawną, którą nabywa w momencie rejestracji w sądzie rejestrowym. Jednak od momentu zawiązania spółka staje się podmiotem praw i obowiązków, a także właścicielem swojego majątku jako spółka akcyjna w organizacji⁷.

W bardzo korzystnym położeniu znajduje się akcjonariusz, który w żaden sposób nie odpowiada za zobowiązania przedsiębiorstwa. W zasadzie jedynym typem ryzyka podejmowanego przez akcjonariuszy jest ryzyko utraty lub zmniejszenia wartości wniesionego wkładu, a po jakimś czasie ewentualnego spadku rynkowej wartości objętych akcji. Brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki nie jest utożsamiany z brakiem odpowiedzialności samej spółki. Odpowiedzialność taka istnieje, co więcej – wyraża się ona nie tylko kapitałem zakładowym, ale też całym majątkiem spółki oraz obligatoryjnym kapitałem zapasowym⁸.

Sam proces tworzenia przedsiębiorstwa opartego na formule spółki akcyjnej jest bardzo skomplikowany i sformalizowany. Składają się na niego czynności założycielskie, które w większości muszą być potwierdzone dokumentami w formie pisemnego aktu notarialnego (forma ta jest obligatoryjna, pod rygorem nieważności – oznacza to, że niedochowanie tego zapisu de facto unieważnia wszystkie dokumenty oraz uniemożliwia przeprowadzenie rejestracji sądowej). Kodeks spółek handlowych dokładnie opisuje proces formułowania statutu, aktu założycielskiego oraz obejmowania akcji. Co więcej, dokładnie przedstawia przebieg procesu wnoszenia wkładów (szczególnie niepieniężnych). Kodeks precyzuje także sposób zarządzania oraz nadzoru nad spółką, ustanawia on bowiem zinstytucjonalizowane organy, takie jak zarząd spółki (reprezentacja oraz prowadzenie spraw spółki), radę nadzorczą oraz walne zgromadzenie (wszystkich akcjonariuszy), które co najmniej raz do roku zbiera się, aby podjąć kluczowe decyzje dotyczące spraw spółki⁹.