Wycena wartości godziwej aktywów w arkuszu Excel

Jednocześnie trwająca dyskusja na temat wartości godziwej ma u swych podstaw pytanie – czy rynkowa cena jest zawsze godziwa i czy wartość godziwa nie jest lepszą gwarancją wartości sprawiedliwej niż wartość rynkowa. Wśród uczestników rynku rośnie zapotrzebowanie na informacje:

1. czy cena realizacji transakcji jest godziwa (Fairness Opinion)1,
2. czy cena akcji w wezwaniu do sprzedaży odpowiada wartości godziwej2,
3. czy wartość wkładów niepieniężnych3 lub akcji objętych umorzeniem jest godziwa4,
4. czy wartość notowanych obligacji jest godziwa5,
5. czy rozliczenie efektu połączeń majątkowych nastąpiło na podstawie wyceny wartości godziwej6.

Powszechnie wartość godziwa to ustalona nie przez rynek prawdopodobna wartość rynkowa. Wartość godziwa jest pojęciem szerszym niż wartość rynkowa, gdyż z jednej strony stanowi inaczej ustaloną wartość rynkową, gdy nie jest znana cena rynkowa, z drugiej stanowi podstawę oceny, czy znana cena rynkowa jest godziwa. Żadna z obowiązujących definicji wartości godziwej nie zawiera jednak pełnego i jednolitego zbioru założeń wyceny. Podejmowane próby standaryzacji nie pozwoliły dotychczas na ich kompletne wyartykułowanie, wyjaśnienie, prezentację w liczbowych przykładach, z uzasadnieniem standardowych wyników (poziomów) wycen uznawanych za godziwe. Nieokreślony jest model wartości godziwej (zbiór istotnych cech) oraz algorytm jej ustalania (model wyceny). Nieprecyzyjne są zasady sprawdzania poprawności oraz wiarygodności wyceny wartości godziwej, czy wreszcie niejednoznaczne pozostają kryteria determinujące wybór wymaganych do jej wyceny danych. Celem artykułu jest próba prezentacji uniwersalnego modelu wyceny wartości godziwej aktywów z wykorzystaniem arkusza Excel.

Istota, cel i proces wyceny wartości

Wycena majątku, źródeł finansowania czy wyników działalności przedsiębiorstwa stanowi przedmiot zainteresowania rachunkowości. Wynika z potrzeby wyrażenia w pieniądzu wartości używanego majątku i źródeł jego finansowania. W praktyce występują dwa główne nurty wartości (1) wartość oparta na użyteczności, (2) wartość oparta na stosunku wymiennym.

Każde dobro charakteryzuje się określonym poziomem efektywności, który wpływa na ocenę jego użyteczności. Wzrost użyteczności powoduje wzrost poziomu wymienności. Spadek użyteczności, powoduje spadek poziomu wymienności. Na zmiany poziomu użyteczności wpływa sposób użytkowania dobra. Efektywne użytkowanie powiększa wartość użytkową. Nieefektywne ją pomniejsza, zmniejszając wartość wymienną. Wartość wymienna może być przy tym mierzona rzadkością dóbr oraz ich użytecznością. Im rzadsze dobra, tym większa ich wartość użytkowa i wyższa wartość wymienna. Jednocześnie dane dobro może posiadać wysoką wartość użytkową, a niską wymienną i niską użytkową, a wysoką wymienną, co wynika z odmiennej oceny użyteczności dobra. Ocena ta stanowi pomiar wartości, w którym dochodzi do wyceny cech obiektów dzięki metodom wyceny. Wiele różnych cech dobra może generować wiele różnych wartości, wyrażonych w różnych skalach pomiaru. Zakres wyróżnianych cech określa rodzaj wycenianej wartości (standard wartości). Definiuje on rodzaj poszukiwanej wartości oraz identyfikuje szczególne jej składniki i warunki zastosowania. W odróżnieniu od standardu wyceny (business valuation standard), standard wartości (standard of value) wskazuje indywidualne składniki (cechy), strony transakcji i warunki, na jakich ma ona zostać zawarta (warunki zastosowania danej wartości).