Narzędzia pomiaru ryzyka operacyjnego i finansowego przedsiębiorstwa

Istota ryzyka operacyjnego i finansowego

Ryzyko operacyjne dotyczy charakteru przedsięwzięcia gospodarczego i wiąże się z niepewnością co do wielkości przyszłych przepływów operacyjnych przedsiębiorstwa, tj. możliwością nieuzyskania planowanej wielkości przychodów ze sprzedaży oraz związanego z tym zysku operacyjnego na sprzedaży. Wynika ono zatem głównie z natężenia i rodzaju konkurencji, z wielkości potencjalnego zagrożenia pojawieniem się nowej konkurencji lub produktów substytucyjnych, a także z siły przetargowej dostawców i odbiorców. Możliwość oddziaływania przez przedsiębiorstwo na sprzedaż, koszty i ceny zależą od kształtowania się wymienionych czynników. Ryzyko działalności jest tym większe w im mniejszym stopniu firma może oddziaływać na te czynniki. Ponadto ryzyko operacyjne zależy także od czynników wewnętrznych, takich jak sprawność zarządzania, siła perswazji związków zawodowych itp.

Czynnikiem, który w sposób najbardziej bezpośredni wpływa na ponoszone ryzyko operacyjne, jest wysokość kosztów stałych zależnych w dużej mierze od wielkością majątku trwałego. Wzrost tego ostatniego podnosi bowiem koszty amortyzacji stanowiące jedną z głównych pozycji kosztów stałych. Wysokie koszty stałe, nawet w przypadku nieznacznego spadku sprzedaży, mogą spowodować znaczący spadek zysku operacyjnego oraz stopy zwrotu z aktywów. Zatem im wyższy udział kosztów stałych w kosztach ogółem (gdy pozostałe czynniki pozostają bez zmian), tym wyższy poziom ryzyka operacyjnego firmy.

Ryzyko finansowe wiąże się natomiast z finansowaniem majątku przedsiębiorstwa i zwiększa się w przypadku wzrostu udziału kapitału obcego w kapitałach ogółem. Przykładowo zaciągnięcie kredytu na sfinansowanie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością zwrotu pożyczonego kapitału i zapłaty odsetek. W związku z tym firma korzystająca z kredytu do finansowania swojej działalności ponosi zwiększone ryzyko z tytułu konieczności wypełnienia dodatkowych zobowiązań.

Podsumowując zatem, im wyższy udział kapitału obcego w strukturze finansowania majątku i związana z tym wyższa kwota odsetek z tytułu obsługi długu, tym bardziej zysk netto jest wrażliwy na zmiany zysku operacyjnego. Analogicznie do omawianego wcześniej ryzyka operacyjnego, które bezpośrednio zależy od wielkości kosztów stałych, ryzyko finansowe jest w bezpośrednim związku z kosztami finansowymi (głównie kosztami odsetek od kredytów i wierzycielskich papierów wartościowych).