Rozwój koncepcji ESG w biznesie. Podstawy teoretyczne

Teoretyczne podstawy i ramy instytucjonalne zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój to wielowymiarowa koncepcja, która jest odpowiedzią na narastające globalne wyzwania związane z postępującą degradacją środowiska naturalnego, szeroko rozumianymi nierównościami społecznymi oraz krótkowzrocznym modelem gospodarczym. Jego założenia oddaje klasyczna definicja przedstawiona w raporcie Our Common Future, przygotowanym przez Światową Komisję ds. Środowiska i Rozwoju, zgodnie z którą jest to proces, który zaspokaja potrzeby obecnych pokoleń bez ograniczania możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania ich własnych potrzeb¹. Jednym z fundamentów tej idei jest założenie, że środowisko ma ograniczoną zdolność regeneracji i pochłaniania skutków ludzkiej aktywności. Konieczne jest zatem nieustanne poszukiwanie równowagi pomiędzy potrzebami wynikającymi z rozwoju gospodarczego a ograniczeniami ekologicznymi i społecznymi. W tym kontekście ważne jest, aby zrozumieć, że Ziemia nie jest własnością człowieka, lecz dobrem wspólnym. Bazujące na tym założeniu współczesne przedsiębiorstwa, dążąc do spełnienia zarówno oczekiwań akcjonariuszy, jak i szeroko pojętego społeczeństwa, powinny postawić na strategię współpracy z różnorodnymi interesariuszami, tworząc ekosystemy gospodarcze oparte na zasadach inkluzywnego wzrostu.

Zrównoważony rozwój staje się kluczową koncepcją w zarządzaniu przedsiębiorstwami, globalnej gospodarce, sektorze prywatnym oraz międzynarodowych inicjatywach, która integruje trzy kluczowe sfery: środowiskową, społeczną i ekonomiczną. W praktyce oznacza to głównie łączenie potrzeb rozwojowych społeczeństw – takich jak postęp technologiczny czy wzrost dobrobytu z dbałością o przyrodę, co wyraża się w racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, ochronie bioróżnorodności oraz ograniczaniu emisji zanieczyszczeń. Pojęcie zrównoważonego rozwoju wykracza jednak przy tym poza standardowe kategorie biznesowo-ekonomiczne, obejmując także aspekty jakości życia lokalnych społeczności, warunki pracy pracowników czy też zapewnienie sprawiedliwości społecznej.

W wymiarze praktycznym oznacza to konieczność odpowiedzialnego zarządzania zasobami naturalnymi oraz uwzględniania potrzeb przyszłych pokoleń w modelach biznesowych i politykach rozwoju gospodarczego. Zrównoważony rozwój stanowi zatem holistyczne podejście do biznesu, w którym poszukiwanie korzyści ekonomicznych musi iść w parze z dbałością o dobrobyt społeczny i ochroną środowiska przyrodniczego. Współcześnie idea ta przenika także do polityk publicznych, strategii korporacyjnych i inicjatyw oddolnych, znajdując oparcie w rosnącej świadomości, że długofalowy dobrobyt ludzkości jest ściśle uzależniony od trwałości ekosystemów oraz od zapewnienia godnych warunków życia wszystkim ludziom.

Podejście zrównoważone wyznacza zatem zarówno etyczne, jak i praktyczne ramy do planowania działań, ułatwiając wdrażania innowacyjnych rozwiązań oraz budowania relacji społecznych w sposób zapewniający harmonijne pogodzenie potrzeb obecnej generacji z dobrem przyszłych pokoleń. Kaplan i Norton podkreślają, że „zdecydowali się na wprowadzenie karty zrównoważonych wyników, ponieważ uznali, iż oparcie się wyłącznie na miernikach finansowych nie jest wystarczające do budowania długoterminowej wartości”². Owo dążenie do równowagi między środowiskiem, społeczeństwem i gospodarką stanowi zatem w istocie sedno koncepcji ESG i jest to warunek niezbędny do zachowania długoterminowej harmonii między człowiekiem a światem przyrody.

Kluczowe wyzwania związane ze zrównoważonym rozwojem

Wdrażanie zrównoważonego rozwoju napotyka jednak na szereg wyzwań zarówno w wymiarze środowiskowym, społecznym, jak i gospodarczym, co wynika ze złożoności globalnych procesów gospodarczych, polityk publicznych oraz dynamiki rynków międzynarodowych. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń pozostaje ciągła degradacja środowiska przyrodniczego, przejawiająca się w zaniku bioróżnorodności, postępującym wylesieniu, zanieczyszczeniu gleb i wód oraz emisji gazów cieplarnianych, które napędzają zmiany klimatu. W odpowiedzi na narastające wyzwania Porozumienie Paryskie wyznacza całościową strategię walki ze zmianami klimatu, ukierunkowaną na ograniczenie światowej emisji gazów cieplarnianych i osiągnięcie neutralności klimatycznej. Przedsiębiorstwa, chcąc sprostać temu wyzwaniu, powinny przebudować swoje modele działania, porzucając wyłącznie finansowe spojrzenie na rzecz bardziej holistycznej strategii, by sprostać temu wyzwaniu. Na szczeblu społecznym szczególne wyzwanie stanowią narastające nierówności, zarówno w obrębie poszczególnych państw, jak i w skali globalnej. Wskutek dysproporcji w dostępie do dóbr i usług, różnic w poziomie edukacji oraz braku sprawiedliwej dystrybucji korzyści płynących z rozwoju gospodarczego, zrównoważony rozwój może być trudny do urzeczywistnienia³. Zatem dążenie do zmniejszania różnic dochodowych, promowania równości szans i włączania społecznego staje się zatem kluczowym elementem strategii zmierzających do harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego.

Wyzwaniem dla zrównoważonego rozwoju jest także utrzymanie odpowiedniego balansu między wzrostem gospodarczym a ochroną środowiska. Dotychczas dominujący model gospodarczy był skoncentrowany na maksymalizacji produkcji i zysków, często pomijając przy tym koszty zewnętrzne w postaci degradacji przyrody czy negatywnego wpływu na zdrowie lokalnych społeczności. Coraz większą rolę nabiera zatem także poszukiwanie i wdrażanie innowacji technologicznych, które pozwoliłyby rozwijać się w taki sposób który byłby niskoemisyjny i zasobooszczędny.